Zaślubiny Polski z morzem były wydarzeniem, które nierozerwalnie kojarzy się z osobą generała Józefa Hallera oraz jego Błękitną Armią. Mało kto jednak wie, że droga do wrzucenia pierścienia w wody zamarzniętej Zatoki Puckiej wiodła przez kanadyjskie Niagara-on-the-Lake.
.jpg)
Ceremonia Zaślubin miała miejsce 10 lutego 1920 r. w Pucku i była zwieńczeniem podróży władz wojewódzkich oraz polskich z Gdańska, gdzie otrzymano dwa pierścienie od miejscowej Polonii, nad polskie morze. Jedna z obrączek została umieszczona w wodzie a drugą generał nosił na swojej dłoni aż do śmierci. W ten właśnie symboliczny sposób Polska objęła w posiadanie 140 kilometrowy pas wybrzeża Bałtyku na którym wzrosła w latach 20. XX w. Gdynia. Uroczystość została upamiętniona na obrazie Wojciecha Kossaka „Zaślubiny Polski z Bałtykiem”.
Warto w tym miejscu cofnąć się jednak do początków formowania się wojsk generała Hallera. Emigracyjna historia Błękitnej Armii zaczęła się w 1916 r. Wobec faktu, że Stany Zjednoczone Ameryki były wówczas państwem neutralnym w I wojnie światowej, emigranci z ziem polskich zaproponowali, aby utworzyć polski batalion w Kanadzie, która była zaangażowana w konflikt po stronie państw Ententy. Zachowując wszystkie znamiona konspiracji, trzy grupy polskich ochotników z USA przeszły szkolenie oficerskie w Camp Borden i Toronto.
.jpg)
Prawdziwym przełomem w formowaniu się polskiego wojska była jednak decyzja francuskich władz z czerwca 1917 r., na podstawie której możliwe było sformowanie pierwszych prawdziwych oddziałów – późniejszej Błękitnej Armii. Stworzyło to również szansę na otwarcie polskiego obozu rekrutacyjnego Camp Kościuszko w kanadyjskim mieście Niagara-on-the-Lake. Dowódcą mianowano pułkownika Arthura D’orr LePana, a trzon kadry oficerskiej stanowili Polacy oraz Kanadyjczycy. Łącznie przez ten obóz przeszło ponad 20 000 polskich rekrutów, których następnie skierowano do walk we Francji.
.jpg)
W zbiorach Muzeum Emigracji w Gdyni znajduje się unikatowy album z 17 pocztówkami oraz zbiór czarnobiałych fotografii wykonanych zarówno w samym Camp Kościuszko, jak i już po przybyciu wojsk do Francji. Na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza pamiątkowy album „Souvenir of Niagara Camp”., Z uwagi na dość nietypowe łączenia za pomocą zszywek jest to obiekt, który bardzo trudno dokładnie obejrzeć bez rozrywania go na poszczególne elementy.
Wśród czarnobiałych zdjęć wchodzących w skład kolekcji wyróżnić można m.in.: cztery odwzorowania plakatów nawołujących do przystąpienia do polskiej armii wg projektu Władysława Teodora Bendy, tablicę informującą o ochotnikach pochodzących z Chicago, powiewające nad obozem flagi oraz fotografie pamiątkowe samych wojskowych. Na jednej z nich uwieczniono Arthura D’Orr LePana, a na kolejnej znaleźli się wizytujący obóz Ignacy Paderewski z żoną Heleną. Życie codzienne ilustrują zdjęcia z ceremonii spalenia kukły Cesarza niemieckiego Wilhelma II Hohenzollerna oraz parady z „zarazkiem grypy”. Najstarsza fotografia w zbiorze datowana jest na 1918 r. i zawiera odręczny podpis „France”.
I wojna światowa, w efekcie której Polska odzyskała Niepodległość oraz dostęp do Morza Bałtyckiego, nazywana jest często konfliktem, w którym brat musiał walczyć przeciwko bratu. Jak pokazuje przykład opisanej wyżej jednostki, dochodziło też jednak do sytuacji, w której „bracia” zza Oceanu pomogli odzyskać niepodległość Polsce, a następnie zaślubić ją z morzem.
dr Grzegorz Labuda
Główny Inwentaryzator Zbiorów
Fot. ze zbiorów Muzeum Emigracji w Gdyni
