E-migracja. Polska diaspora technologiczna. Przedstawiamy raport z badań.

Ambitni, utalentowani i pracowici. Chętnie podejmują wyzwania, konsekwentnie dążą do realizacji celów, uwielbiają podróżować i są ciekawi świata. Liczba wysoko wykwalifikowanych Polaków pracujących za granicą stale rośnie. Jacy naprawdę są i co ich motywuje?

„E-migracja. Polska diaspora technologiczna” to projekt badawczy zrealizowany w latach 2018–2019 przez Muzeum Emigracji w Gdyni oraz fundację PLUGin Polish Innovation Diaspora.

Celem badań było pozyskanie informacji na temat Polaków i osób o polskich korzeniach zatrudnionych za granicą w nowoczesnych sektorach gospodarki, poprzez zebranie podstawowych danych dotyczących ich sytuacji życiowej i zawodowej. Ich zakres obejmował wymiar społeczno-demograficzny, zawodowy i rodzinny. Respondenci opowiedzieli na pytania dotyczące m.in. relacji społecznych na emigracji, poczucia tożsamości i więzi z krajem, perspektywy powrotu do Polski oraz współpracy z rodzimymi instytucjami.

Badaniami objęto polskich emigrantów, osoby o polskich korzeniach oraz polskich transmigrantów, ekspatów czy też współczesnych nomadów, którzy pracują za granicą w barażach technologicznych, innowacyjnych, kreatywnych, itp.

Projekt był realizowany w dwóch etapach. Etap pierwszy stanowiły badania ilościowe w formie ankiety udostępnionej online na stronie projektu, zaś w ramach drugiego etapu przeprowadzono wywiady pogłębione z przedstawicielami polskiej diaspory technologicznej.

Wyniki

Z badań wynika, że większość reprezentantów polskiej diaspory technologicznej jest silnie nastawiona na rozwój siebie. To indywidualiści, którzy swoje życie podporządkowują celom zawodowym i biznesowym. Cechuje ich otwartość, ciekawość świata i łatwość nawiązywania kontaktów społecznych. Nie mają trudności z aklimatyzacją, co często związane jest z pasją do podróżowania pielęgnowaną od dzieciństwa. Wśród czynników wpływających na poziom zadowolenia z życia wskazują kulturę pracy, dobre zarobki, wysoką jakość życia i możliwość realizowania pasji.

Nawiązują kontakty towarzyskie i zawodowe w oparciu o zbliżoną wizję świata i wartości, a nie narodowość. Większość badanych to „technologiczni kosmopolici”, co oznacza, że dziedzina, którą się zajmują nie wiąże ich z konkretnym miejscem na świecie. Związek emocjonalny e-migrantów z krajem jest jednak silny ze względu na relacje z bliskimi mieszkającymi w Polsce. Jednocześnie wielu respondentów czuje się zarówno Polakami, jak i Europejczykami czy obywatelami świata.

Jest bardzo dużo ludzi poza granicami Polski, którzy są nieprzeciętnie inteligentni. Mamy dostęp do niesamowitej wiedzy ludzi z różnych dziedzin, którzy są nam w pewien sposób znajomi, są w stanie pokazywać nam wiele rzeczy z różnych dziedzin nauki. (Mężczyzna, 31 lat, W. Brytania)

Badania potwierdzają, że skłonienie emigrantów wysoko wykwalifikowanych do powrotu będzie zadaniem trudnym. Co prawda o powrocie lub przeniesieniu się do Polski myśli prawie połowa respondentów badań ilościowych, lecz tylko co dwunasty badany ma w tym zakresie sprecyzowane plany.

Narodowościowo czuję się Polakiem bez żadnych wątpliwości, natomiast mentalnie wiem, że – kiedyś rozmawiałem z takim profesorem i bardzo mi zapadła w pamięć ta sentencja – jak się raz wyjedzie ze swojego kraju, to jest się już zawsze obcokrajowcem, nawet jak się do niego wróci. Mam świadomość tego. (Mężczyzna, 30 lat, Włochy)

Ja bywam często w Polsce, tam są moi rodzice, część znajomych. W tym ujęciu uwielbiam swój kraj, uwielbiam wracać […]. Miałam dziś takie przemyślenia – fajna ta Warszawa, długo tu nie mieszkam, ale fajnie się tu żyje, fajnie, że są ładne miejsca. W takim ujęciu troszkę tęsknię za tym krajem. Z drugiej strony na tym etapie ważniejsze jest dla mnie, aby się rozwijać i robić fajne rzeczy zawodowo. (Kobieta, 32 lata, Irlandia)

Polska zaliczana jest do krajów rozwiniętych o wysokim dochodzie, jednak nie odznacza się zdolnością do konkurowania o talenty. Raport „Global Talent Competitiveness Index” sytuuje Polskę dopiero na 42 pozycji. Szczególnie nisko nasz kraj uplasował się, jeśli chodzi o kategorie „pozyskiwania mózgów” (brain gain) – na 103 pozycji, a także „zatrzymywania mózgów” (brain retention) – na 84 pozycji.

Myślę, że w Polsce jedną z największych możliwości rozwoju są ludzie, którzy pracują za granicą i chcą z Polską współpracować albo chcą wracać. Ponieważ oni niosą ze sobą tak olbrzymi potencjał, ładunek energetyczny, że trzeba to po prostu ułożyć, i wydaje mi się, że to pozwoliłoby na wzmocnienie pozycji polskich uniwersytetów na świecie i ludzi, którzy tam pracują, ale też przemysłu, żeby był bardziej konkurencyjny. (Mężczyzna, 34 lata, Norwegia)

Przede wszystkim, jeśli ktoś jest łącznikiem i buduje mosty między krajami, to jest przepływ wiedzy i inspiracji. Może się to skończyć partnerstwem biznesowym między firmami albo między środowiskami akademickimi. Te przepływy informacji są ważne. (Kobieta, 34 lata, Singapur)

Transfer kapitału ludzkiego pochodzącego od polskiej diaspory powinien być realizowany przede wszystkim poprzez rozwój sieci umożliwiających współpracę, zarówno w obrębie diaspory, jak i pomiędzy nią a osobami, instytucjami i organizacjami z Polski.

Zatem priorytetem w działaniach wobec dobrze wyposażonych w kapitał ludzki członków polskiej diaspory powinno być sieciowanie w obrębie grup branżowych i zawodowych oraz budowanie infrastruktury umożliwiającej nawiązywanie i rozwijanie kontaktów i relacji. Istotnym elementem tego typu działań powinno być stałe wspieranie polskich grup i organizacji zawodowych funkcjonujących zagranicą.

Pełen raport „E-migracja – polska diaspora technologiczna” dostępny jest bezpłatnie online – POBIERZ

Realizatorzy projektu: