Carboland. Historia emigracji Polaków do pracy w kopalniach węgla we Francji i Belgii w latach 1919-1939
We wrześniu 2020 roku w Muzeum Emigracji w Gdyni otwarto wystawę „Carboland. Historia emigracji Polaków do pracy w kopalniach węgla we Francji i Belgii w latach 1919-1939”.
Za „Carboland” twórcy ekspozycji uznali wyobrażoną krainę węgla i świat wiecznej pracy, miejsca, do których 100 lat temu udało się ponad pół miliona polskich obywateli. Skuszeni obietnicą zatrudnienia w bogatym przemyśle górniczym jechali z nadzieją na duży zarobek i szybki powrót do kraju. Jednak zbyt wolne tempo rozwoju odradzającej się Polski i związane z tym ryzyko przekonywało ich do pozostania i budowania życia rodzinnego w górniczych miastach i w przykopalnianych koloniach.
Na wystawie zaprezentowano ponad 350 obiektów – zdjęć, dokumentów i przedmiotów codziennego użytku związanych z Polakami pracującymi w północnym rejonie Francji Nord-Pas-de-Calais oraz we wschodniej części Belgii. To właśnie tam istniały ośrodki przemysłowe zatrudniające najwięcej Polaków. Choć emigracja do Francji była kilkunastokrotnie większa niż do Belgii, wynosiła ponad 600 tys., nie można było na wystawie pominąć losu blisko 40 tys. polskich robotników zatrudnionych w przemyśle belgijskim.
Ekspozycja przedstawiała uniwersalną opowieść o poszukiwaniu bezpiecznego miejsca, o łączącej wszystkich potrzebie posiadania własnego domu, rodziny oraz godnego życia wśród życzliwych ludzi. To nieodłączna część wspólnego ludzkiego doświadczenia. Wystawę stworzono z nadzieją, że pozwoli ona również lepiej zrozumieć motywacje współczesnych pokoleń ruszających w drogę, aby znaleźć bezpieczne miejsce, także tych setek tysięcy imigrantów szukających szansy na lepsze życie w Polsce.
Zwiedzaniu wystawy towarzyszył przewodnik wydrukowany w formie gazety, który został udostępniony również w formacie PDF. Przewodnik po wystawie w wersji do pobrania otworzy się po kliknięciu w ten tekst.
O kulisach powstania wystawy opowiada krótki film „Carboland | Za kulisami” z udziałem twórców i organizatorów ekspozycji.
Wystawę „Carboland” można zwiedzić poprzez wirtualny spacer 3D. Zobacz wirtualny spacer po wystawie „Carboland”
Wystawie „Carboland” towarzyszyła instalacja artystyczna „m2/maison minière” autorstwa Roberta Kuśmirowskiego, przedstawiająca dom rodziny polskich emigrantów w Belgii z przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Bryła budynku w swojej formie nawiązywała do budownictwa mieszkalnego typowego dla kolonii robotniczych zamieszkiwanych przez rodziny górników zatrudnionych w lokalnych kopalniach węgla. Robert Kuśmirowski z pieczołowitością odtworzył wygląd poszczególnych pomieszczeń, wyposażając je w meble, naczynia, przedmioty kultu religijnego i pamiątki przywiezione przez emigrantów z odległej Polski.
Drobne przedmioty codziennego użytku, sprzęty domowe, meble, naczynia, firanki, makatki, obrusy i narzuty, rustykalne widoczki i święte obrazki wiszące na ścianach, te wszystkie oryginalne przedmioty znalezione na strychach starych domów przeznaczonych do rozbiórki, wyszperane na składowisku niepotrzebnych rupieci, zakupione na targach staroci pod wpływem artystycznych działań Kuśmirowskiego, stały się przedmiotami estetycznego namysłu, nie tracąc nic ze swej materialnej i użytkowej roli tworzą kompletne dzieło sztuki.
Instalację „m2/maison minière” można zwiedzić poprzez wirtualny spacer 3D. Zobacz wirtualny spacer po instalacji „m2/maison minière”.
Kurator: Maksymilian Bochenek
Główna koordynatorka / współpraca kuratorska: Hanna Gryka
Koordynacja: Monika Górka, Joanna Majchrzak, Zuzanna Popiołkiewicz
Konsultacja naukowa: Monika Salmon-Siama
Koordynacja prac za granicą: Mieke Dus
Kontakt z instytucjami zagranicznymi: Katarzyna Morawska
Projekt i aranżacja wystawy: Maciej Siuda Pracownia
Producent wystawy: Szymon Żydek
Projekty graficzne: Patryk Hardziej, Julia Porańska, Mariusz Waras
Autor instalacji m2/maison minière: Robert Kuśmirowski
Teksty: Monika Salmon-Siama
Opisy obiektów: Michalina Petelska
Redakcja i korekta tekstów: Katarzyna Żelazek
Tłumaczenie na język angielski: Monika Bokiniec
Tłumaczenie z języka francuskiego: Agencja Skrivanek-Biuro Tłumaczeń
Wywiady: Łukasz Laskowski, Barbara Majchrowicz
Opieka nad obiektami muzealnymi: Grzegorz Labuda
Komunikacja / promocja: Kaja Długosz, Michalina Domoń, Łukasz Leśniak, Zuzanna Sitek
Ścieżka dziecięca / program edukacyjny: Joanna Gojżewska, Paula Nastały, Marta Otrębska, Ludwika Radacka-Majek
Specjalne podziękowania dla: Jacka Fijałkowskiego, Violetty Gul-Rechlewicz, Jose Hermansa, Jana Kohlbachera, Pawła Sękowskiego, Macieja Nowika
oraz pracowników muzeum: Klaudii Ferkaluk, Szymona Jocka, Anny Wróblewskiej
Szczególne podziękowania kierujemy do wolontariuszy Muzeum Emigracji w Gdyni za ich zaangażowanie w pracę przy wystawie.
Organizator: Muzeum Emigracji w Gdyni
Osoby prywatne udostępniające materiały na wystawę: Christian Bedlewski, Henri Dudziński, Christine Fornalik, Bernadette Kolorz, Monika Salmon-Siama, Michel Leclerc, Norbert Nowak, Serge Orivel, Robert Rykala, Richard Schumacher, André Surman (KTM), Stephanie Ziarnowski
Instytucje udostępniające materiały na wystawę: ADAGP, Archives départementales Pas-de-Calais, Biblioteka Polska w Paryżu, Centre Historique Minier, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Gaumont-Pathé Archives, Institut national de l’audiovisuel, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Roger-Viollet, Stichting Erfgoed Eisden
Partnerzy medialni: Gazeta Wyborcza Trójmiasto, Radio Gdańsk, Trójmiasto.pl, Notes Na 6 Tygodni, Magazyn SZUM