MIGRACJE | KREACJE

W 2013 roku, dwa lata przed otwarciem siedziby w budynku Dworca Morskiego, Muzeum Emigracji  w Gdyni zorganizowało wystawę sztuki w przestrzeni publicznej Trójmiasta MIGRACJE | KREACJE, która oczami współczesnych artystów umożliwiła w wieloznaczny i świeży sposób spojrzeć na zjawisko migracji. Na ekspozycji zaprezentowano prace uznanych, polskich artystów: Sławomira Czajkowskiego, Sławomira Elsnera, Ludomira Franczaka, Galerii Rusz, Radka Szlagi, Krzysztofa Topolskiego, Anny Witkowskiej, Julity Wójcik, Iwony Zając.

Wystawa MIGRACJE | KREACJE stanowiła wielowymiarowy obraz migracji i proponowała szereg twórczych interpretacji w postaci interwencji artystycznych w przestrzeni miejskiej – instalację, sztukę na billboardach, sztukę video, mural, interaktywną aplikację, akcję miejską. Zaproszeni do współpracy artyści zinterpretowali tematykę migracji z perspektywy własnych doświadczeń, losów innych, nieznanych ludzi oraz aktualnych i historycznych procesów społecznych. W swoich pracach postawili pytania o to, czym jest emigracja, jakie budzi skojarzenia, emocje, jakie przywołuje obrazy, postaci, wydarzenia, co to znaczy być emigrantem, imigrantem, nomadą, obcym, nie tylko za granicą, ale także we własnym kraju.

Mural Sławomira ZBK Czajkowskiego przywoływał wspomnienia artysty z Londynu, kiedy mieszkając na squacie, obserwował z zaciekawieniem, przymrużeniem oka i ironicznym dystansem emigrantów, którzy przyjeżdżali tam w gorączkowym poszukiwaniu lepszego życia.

Cykl impresyjnych rysunków „Displaced” Sławomira Elsnera inspirowanych fotografią prasową przedstawiał obozowiska bezimiennych uciekinierów – imigrantów, mieszkających w prowizorycznych namiotach, przemieszczających się w bliżej nieznanym kierunku na niebezpiecznie przepełnionych ciężarówkach i łodziach.

Ludomir Franczak w projekcie „Odzyskane” przywoływał zapomniane archiwalia – życiorysy obywateli niemieckich ze Słupska, wśród których znalazły się przede wszystkim zwykłe, mało interesujące życia zwyczajnych ludzi, których los zetknął się z zawieruchą wojenną i polityczną.

Joanna Górska i Rafał Góralski z Galerii Rusz wykorzystali nośniki billboardowe do refleksji nad wolnością (praca pn. „Wolność), która jest niezbywalnym prawem człowieka, a czasem jedyną wartością, jaka pozostaje emigrantom. Druga praca artystów, „W końcu”, mówiła o migracji jako poszukiwaniu bezpiecznego miejsca – własnego domu, który pragnie się wreszcie gdzieś odnaleźć.

Radek Szlaga w pracach „Azbest” i „Gary” odwoływał się do najprostszych, nisko płatnych i mało prestiżowych zajęć dla niewykwalifikowanych pracowników – rozbiórek domów i zrywania azbestu oraz zmywania garów, które sytuują imigrantów, przybywających wraz z kolejnymi falami migracji zarobkowych do USA, Wielkiej Brytanii i Irlandii, na dole drabiny społecznej.

Krzysztof Topolski w instalacji dźwiękowej na telefon komórkowy pn. „Arszyn / Emigrant GPS” wykorzystał trasę SKM do akustycznej wyprawy między opowieściami emigrantów oraz dźwiękami ich otoczenia.

Anna Witkowska, nawiązując do słynnej walizki Duchampa, zinterpretowała migracje jako mentalną, wewnętrzną podróż, symbolizowaną przez przenośną kolekcję sztuki, do której artystka starannie selekcjonuje swoje prace prezentowane w miniaturowych reprodukcjach (praca pn. „Z walizki”). Druga część projektu – „Dziennik” – w postaci wyświetlanych napisów na dworcach przywoływała cytaty z „Dziennika” Witolda Gombrowicza, artysty-emigranta skupionego przede wszystkim na swojej podmiotowości i statusie twórcy.

Julita Wójcik w pracy „Transatlantyk” również przywoływała Gombrowicza, pytając, co znaczy emigracja i kiedy jest się emigrantem. W symbolicznym miejscu, z którego pisarz odpłynął do Ameryki, przy nabrzeżu Francuskim w gdyńskim porcie, performerka niepewnie dryfowała na tratwie z walizek, doświadczając fizycznie, a także metaforycznie losu emigranta – artysta podobnie jak emigrant zmierza ku nieznanemu, mówi innym językiem niż otaczający ludzie, zrywa z przeszłością i tradycją, a przede wszystkim doświadcza życiowego poczucia niestabilności.

Iwona Zając kontynuując projekt „Cudzoziemka”, mówiła o własnym doświadczeniu emigracji zarobkowej, ale przede wszystkim o procesie transformacji wewnętrznej, poczuciu obcości i szukaniu tożsamości. Określała swój statut jako cudzoziemka i zadawała otwarte pytanie „Możesz mi dać jakąś radę?”, zapraszając widzów do interakcji ze swoją pracą.

Osią wystawy MIGRACJE | KREACJE była sieć Szybkiej Kolei Miejskiej łącząca Gdańsk z Gdynią, a działania artystyczne zlokalizowane zostały między innymi na dworcach i peronach kolejowych, w miejscach związanych z codziennym przemieszczaniem się i migrowaniem w obrębie aglomeracji trójmiejskiej. Kontakt ze sztuką w przestrzeni publicznej i dostępność wystawy dla szerokiego kręgu pasażerów kolejki miejskiej miały za zadanie wytrącić widzów z codzienności i zachęcić do refleksji, tworzenia dalszych skojarzeń i własnych odpowiedzi na pytania stawiane przez artystów.